Wśród licznych pana książek „Rozmowy polskie latem roku 1983” wciąż pozostają pozycją wyjątkową. Na pewno dlatego, że jest to rzecz współczesna, że tej swojej opowieści nie umieścił pan w przeszłości, choćby i nieodległej, jak „Kinderszenen”. Ale „Rozmowy…” roztaczają też przedziwny urok; powiedziałbym, że to najbardziej urocza książka z całej polskiej literatury wydanej w podziemiu. A powstała w trudnym czasie, bo — przypomnę — pisana była półtora roku po wprowadzeniu stanu wojennego.
Pisałem ją przez dwa miesiące, w lipcu i sierpniu 1983 roku nad Wigrami. Ostatnie kilka fragmentów dopisałem we wrześniu czy w październiku w Warszawie. Tam, nad Wigrami, siedziałem przy oknie z widokiem na jezioro, przy zbitym z desek, nieco kulawym stole, i trochę patrzyłem na żaglówki z czerwonymi i żółtymi żaglami, a trochę pisałem w blokach z makulatury — taką nazwę miał papier, który komuna udostępniała wtedy tak zwanej ludności. Pisało mi się rozkosznie — żadna z moich książek nie sprawiła mi takiej przyjemności. Bawił mnie dystans, który stwarzałem między bohaterami mojej książki a przechodzącymi pod oknem letnikami z Gawrychrudy; dystans między Ewą i Wawrzkiem a Panią Mareczkową i Małym Mareczkiem. Ale największą przyjemność sprawiało mi to, że znalazłem jakiś sposób na moje życie. Bardzo mnie wtedy, w stanie wojennym, męczyło to, że jestem nieprzydatny. Inni walczyli z komunistami, siedzieli w więzieniach, a ja, pisarz wtedy koło pięćdziesiątki, jak mogłem przydać się Polsce, która właśnie się obudziła i zrzucała z siebie to plugastwo — komunistyczną tyranię? Czułem, że mam do spełnienia jakiś obowiązek, że nie powinienem tylko przyglądać się temu, co się dzieje. I wtedy, nad Wigrami, zrozumiałem, że mam zrobić właśnie to, co potrafię zrobić — mam napisać książkę, która będzie opowieścią o ostatnich dniach tyranii. Wyszło trochę inaczej, no ale zawsze takie rzeczy wychodzą trochę inaczej, niż się je zamierza. Read More →

Zacząłbym od tego, kim — według Pana — jest dzisiaj poeta? I czy poeta to zawód, sposób na życie, a może misja lub powołanie?
Jest tym, kim był zawsze: człowiekiem przekonanym, że poezja to najpiękniejsza forma rozmowy, daleka od orzekania, czym jest prawda, od światopoglądowych sporów, będących domeną filozofii i na całkiem innym poziomie — polityki. Że to rozmowa, w której albo dochodzi do absolutnej zgody między piszącym a czytającym, mówiącym a słuchającym, albo nie dochodzi do niczego. Odbiorca albo zamieszkuje w tekście, bo dobrze się w nim czuje, albo do niego nie wchodzi, bo nie jest w stanie. Wejście jest równoznaczne z chęcią zamieszkania. Dlatego nie można obrażać się na poetów, którzy nie są dla nas. Inna sprawa, że dziś trudniej być poetą niż sto czy dwieście lat temu, ponieważ wyczerpał się romantyczny mit wieszcza, w Polsce szczególnie żywotny. Nie boleję nad tym specjalnie, bo nie uwierzyłbym współczesnemu autorowi, który rości sobie pretensje do bycia prorokiem, wizjonerem, przewodnikiem, ale moją nieufność budzi także model poety — wytwórcy tekstów, których potencjał tkwi wyłącznie w zestawieniach słów, w technicznych chwytach, w intertekstualnych gierkach, w inteligentnej dowcipkowatości. Poezja, jeśli ma przetrwać, musi być faktem metafizycznym, a nie wyłącznie psychologicznym, literackim lub co najgorsze — towarzyskim. A mówiąc o wierszu „metafizyczny”, myślę: „konieczny”, zawdzięczający swoją prawdę temu, że nie mógł być napisany inaczej, konfrontujący nas z tym, co w nas ciemne, albo jasne, w każdym razie niezrozumiałe. Umożliwiający spotkanie w milczeniu. Tym samym odpowiedziałem na drugą część pytania. Pisanie jest koniecznością. Oczywiście, grafomani też odczuwają jakąś konieczność i pojawia się problem, jak te konieczności odróżnić. To zadanie dla czytelnika. Read More →