Przetrząsając stare foldery w nowym komputerze, natrafiłem na materiał, który sześć lat temu powstał z myślą o publikacji w „Przekróju”, gdzie wówczas pracowałem, zwerbowany do nowego warszawskiego zespołu tego krakowskiego do niedawna tygodnika. Jako że koncepcje wydawnicze zmieniały się często (w ciągu 12 miesięcy pismo to zdążyło mieć w sumie 4 naczelnych), efekt mych prac nie ujrzał światła dziennego. A o cóż chodziło?
Temat był całkiem świeży. Witryna www. blog.pl powstała w 2001 r., w połowie roku 2002 za jej pośrednictwem prowadziło swoje blogi czyli internetowe dzienniki dopiero 25 tysięcy Polaków, najczęściej bardzo młodych. Tak samo jak w papierowych pamiętnikach blogerzy wpisują poetyckie motta, cytaty, czasem tematy szkolnych wypracowań. W odróżnieniu od autorów tradycyjnych dzienników, udostępniają oni swoje refleksje wszystkim internautom, choć w przytłaczającej większości skrywają swoją tożsamość pod internetowymi pseudonimami.
Pokusiwszy się o wstukanie do wyszukiwarki nazwisk około 100 polskich poetów z dopiskiem „blog pl” otrzymałem rezultaty nie spaczone polityką interenetową resortu edukacji oraz wydawnictw wznawiających szkolne lektury. Blogerzy wymieniali poetów spontanicznie, wtedy gdy identyfikowali się z ich słowami, byli nimi zachwyceni lub rozeźleni, najczęściej w przypadku tematów szkolnych wypracowań. Maturzystka prowadząca swój pamiętnik na stronie (nomen omen) zbyt–glosna–samotnosc.blog.pl przepisała całe „Przesłanie pana Cogito” Herberta, opatrując komentarzem: „swoja droga to jakaś paranoja, żebysmy sie w 4 klasie musieli wierszy na pamięć uczyć.” Kilka dni później zapisała: „to istna paranoja, żeby mi ktoś w czwartej klasie zeszyt sprawdzał (…) pół dzisiejszego wieczoru spędziłam nad układaniem moich zamotanych notatek we właściwej kolejności. z radością stwierdzam, że brak mi może 6 lekcji, wiec nie jest źle. Jutro zarobi właściciel ksera. (…) wprawdzie nie wszystko jeszcze zrobiłam (została Szymborska i Miłosz) jednak z powodu zabijającego bólu pleców nie jestem w stanie zrobić nic więcej.”
Jah (jah.blog.pl) wymieniał nazwiska Miłosza i Świetlickiego obok siebie jako przykład kultury wysokiej opozycyjnej wobec Polsatowskiego „Baru”, na którym sobie używał.
Oczywiście co i rusz wpadałem w sieciowe pułapki. Gdybyśmy mieli wierzyć bezkrytycznie liczbom, ten ranking powinien wygrać Leopold Staff. Kiedy w internetową wyszukiwarkę wpisałem „staff blog pl”, pojawiło się aż 558 wyników. Niestety, już pierwszy rzut oka na nagłówki proponowanych stron zawierających to nazwisko przekonał, że niekoniecznie o poetę chodzi. Słowo „staff” używane było najczęściej w angielskim znaczeniu „zespół pracowników”, a trochę rzadziej jako slangowe określenie marihuany.
Innym liderem mógłby być Aleksander Wat, ale z 115 trafień o poetę chodziło tylko 2 razy, najczęściej wyszukiwarka znajdowała skrót nazwy Wojskowa Akademia Techniczna. Jastrunów było dwóch, ale w sumie nazwisko to pojawiło się w blogach tylko 8 razy. Z wyników wyszukiwania słowa Kofta musiałem wyłuskać 3 przypadki, w których chodziło nie o Jonasza, lecz o pisarkę Krystynę.
W przypadku słowa Hartwig (14 wyników) dominowała nie poetka Julia, lecz firma spedycyjna. Trzy trafienia zyskał bardzo ceniony ostatnio w prasie literackiej poeta z kręgu „Literatury Na Świecie” Andrzej Sosnowski (to popularne nazwisko pojawiało się 38 razy, ale głównie jako własne paru blogerów, 4 razy chodziło o boksera Alberta Sosnowskiego, a 2 razy o prozaika Jerzego). Z góry na przegraną skazane było szukanie poetów o nazwiskach takich jak Baran (Marcin, Józef i paru jeszcze), Pióro (Tadeusz) czy Kozioł (Urszula, ostatnio także Paweł). Dokładniejsza weryfikacja mogłaby przesądzić o przewadze Szymborskiej nad Miłoszem, nazwisko naszego starszego noblisty może się bowiem pojawiać jako imię.

Z blogu immortal.blog.pl: „Poezja – dlaczego jej nie lubię

Poeci, którzy umieją wypowiedzieć się w sposób jasny i klarowny należą — niestety — do mniejszości. Rzadko trafia się taki ks. Twardowski, którego poematy zrozumie nawet dziecko. Mickiewicz, którego osobiście nie znoszę za określenie „Chrystus narodów”, też miał ten dar, z którego jednak nie korzystał zbyt często.”
Wyniki rankingu z r. 2002 jasno ukazywały klęskę wieszcza Juliusza wobec potęgi wieszcza Adama, na dodatek Słowackiego upokorzył nawet Norwid (za to czapka– norwidka trafiła na głowę Krasińskiego —wieszcz Zygmunt tylko 6 trafień).
Grupowe zwycięstwo nad Skamandrem odniosła Młoda Polska, o czym świadczyły silne pozycje Tetmajera, Staffa a nawet Kasprowicza. Z klasycznej piątki skamandrytów ostał się w pamięci blogerów ino Tuwim (ale i jego przebiła luźno stowarzyszona z grupą Maria Pawlikowska– Jasnorzewska). Wierzyński, Słonimski, Iwaszkiewicz i Lechoń miały od 6 do 10 trafień.  (ciekawe też, że spośród nazwisk kilkunastu wybranych przeze mnie na chybił trafił poetów zagranicznych, wśród polskich blogerów największą popularnością cieszył się francuski symbolista Charles Baudelaire). Kompletną porażkę poniosła międzywojenna awangarda. Peipera wymieniano 5 razy, Przybosia 2 razy, Ważyka — 1 raz.
Można jednak mówić raczej o zwycięstwie poetyckich indywidualności nad formacjami. W trzydziestce Nową Falę reprezentował jedynie Stanisław Barańczak. Niegdyś cytowana na potęgę Ewa Lipska zdobyła tylko 15 trafień. Nagrodzony w Niemczech nagrodą Adenauera i ceniony w Nowym Jorku Adam Zagajewski był praktycznie nieznany — jego nazwisko pojawiało się na polskich blogach tylko 8 razy. Nazwisko Krynicki wyskoczyło mi z wyszukiwarki co prawda 16 razy, ale w większości przypadków chodziło o malarza Nikifora a nie poetę Ryszarda. Julian Kornhauser mógł się pochwalić wśród blogerów popularnością równą innemu Julianowi — Przybosiowi — ale nie jest to chyba powód do dumy.
Ranking potwierdzał starą prawdę, że poeta im starszy, tym lepszy (średnia wieku trójki żyjących wówczas liderów wynosiła 85 lat), młody może być tylko wtedy popularny, jeśli szybko umrze (Wojaczek, Poświatowska). Choć autorzy blogów mieli jak się wydaje, najczęściej od 15 do 25 lat, kompletnie nie interesowali się poezją swoich rówieśników. Choć wstukiwałem do wyszukiwarki najróżniejsze nazwiska młodych liryków, załapał się do rankingu tylko jeden twórca będący wówczas przed czterdziestką — Jacek Podsiadło (ur. 1964). Choć na zdumiewająco wysokim, ósmym miejscu rankingu znalazł się Rafał Wojaczek, śląski poeta Krzysztof Siwczyk (ur. 1977), który zagrał Wojaczka w filmie Lecha Majewskiego, wymieniany był wówczas raptem 3 razy.
Rzucała się w oczy także bardzo wysoka pozycja autorów, dla których równie ważnym medium — czasem nawet ważniejszym od druku — jest i była piosenka. Charakterystyczne, że wśród żyjących osób, które pojawiły się w tym rankingu zaraz za trójką seniorów lokowali się czterdziestoparoletni młodzieńcy Kaczmarski i Świetlicki, bardowie śpiewający lub melodeklamujący swoje wiersze przed publicznością.

A co poza tym?

Były wreszcie w blogach oznaki świadczące o tym, że współczesna poezja miesza się w jedną breję. Oto wpis z mexicana.blog.pl

„Śpieszmy sie kochać ludzi,
tak szybko odchodzą!
Zostają po nich tylko buty
i telefon głuchy.”
Wisława Szymborska”

Więc może cały ten poetycki ranking to pic na wodę i fotomontaż, efekt opresyjnego systemu edukacji?

Paweł Dunin–Wąsowicz

Tabela 1. Nazwiska poetów najczęściej wymieniane przez autorów polskich blogów w 2002 r. Wyłuszczono twórców wówczas żyjących.
1. Adam Mickiewicz . . . . . . . … . . . . . … . . . 201
2. Jan Twardowski. . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3. Zbigniew Herbert. . . . . ….. . . . . . . .  . . . 167
4. Czesław Miłosz. . . . . .. . . . . . . . . . . . 124
5. Halina Poświatowska. . . . . . . . . . . . . . 120
6. Edward Stachura . . . . .  . . . . . . . . . . . .  . 119
7. Wisława Szymborska. .  . . . .. .. . . . 118
8. Rafał Wojaczek. . . . . . . . . .  . . ….. . . . . . . 115
9. Maria Pawlikowska–
Jasnorzewska . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . .. . 109
10. Julian Tuwim. . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . 106
11. Jonasz Kofta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
12. Kazimierz Przerwa–Tetmajer.  .. . .. 79
13. Agnieszka Osiecka. . . . . . . . . . …… . . . 69
14. Adam Asnyk. . . . . . . . … .. ….. . . . . . . .  . 65
15. Konstanty Ildefons Gałczyński,
Cyprian Kamil Norwid. . . . . . . . . . .. . . . . . 64
16. Andrzej Bursa,
Jacek Kaczmarski. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 62
17. Juliusz Słowacki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
18. Leopold Staff. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
19. Jan Kochanowski. . . . . . . . . . . . . . . . . 49
20. Krzysztof Kamil Baczyński. . . . . . . 48
21. Bolesław Leśmian. . . . . . . . . . . . . . . . 44
22. Marcin Świetlicki. . . . . . . . . . . . . . . 41
23. Tadeusz Różewicz,
Władysław Broniewski . . . . . . . . . . . . . . 34
24. Miron Białoszewski. . . . . . . . . . . . . . 30
25. Aleksander Fredro. . . . . . . . .  . . . . . 28
26. Stanisław Barańczak. . . . . . . . . . . 27
27. Maria Konopnicka. . . . . . . . . . . . . . . 21
28. Jan Kasprowicz. . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
29. Jacek Podsiadło . . . . . . . . . .. . .. . . . 17
30. Wojciech Młynarski. . . . . . . . .  . . 16

Po sześciu latach pokusiłem się o powtórzenie tej zabawy. Nazwiska konskwentnie wpisywałem razem z imionami. Powszechność dostępu do internetu spowodowała, że poważniej trzeba było traktować pozycje z dalszych miejsc listy — to już nie były dwa–trzy punkty ale kilkaset. Dlatego wydłużyłem ją do 30 pozycji. Można powiedzieć, że pewne zauważone już wcześniej tendencje uległy nasileniu — ugruntowały się pozycje lekturowych czy wręcz sztambuchowych mistrzów (tu widziałbym przyczyny nagłego awansu Konopnickiej i Tetmajera). Awangarda nadal była w szarym końcu. Ale co najciekawsze, do pierwszej cytowanych piątki twórców żyjących przebili się nie ongiś nowofalowi sześćdziesięciolatkowie Lipska, Barańczak czy Zagajewski, i nie ongiś brulionowi czterdziestolatkowie Podsiadło czy Sosnowski lecz 28–letni neoklasycysta Jacek Dehnel i 33–letni neoligwista Jarosław Lipszyc — twórcy bardzo aktywni w internecie. Również zdumiewającą pozycję osiągnął 24–letni Jaś Kapela uprawiający poezję pop. Prześcignęli dwie generacje!

Paweł Dunin–Wąsowicz, 20 kwietnia 2008

PS Kiedyś robiłem rankingi na cmentarzach powązkowskich — liczyłem lampki na grobach. Myślę, że w cytowaniu poetów na blogach motywacje są zbliżone

Tabela 2. Nazwiska poetów najczęściej wymieniane przez autorów polskich blogów w kwietniu 2008 r. Wytłuszczono twórców nadal żyjących.

1. Adam Mickiewicz . . . . . . . . . . . . . . 69000
2. Jacek Kaczmarski. . . . . . . . . . . . . . 49800
3. Zbigniew Herbert. . . . .  . . .. . . . . . 34700
4. Jan Twardowski . . . . . . . . . . . . . . . 14100
5. Maria Konopnicka. . . . .  . . . . . . . 12700
6. Kazimierz Przerwa–Tetmajer. 10800
7. Marcin Świetlicki. . . . . .  . . . . . . 9140
8. Czesław Miłosz. . . .  . . . .. . . . . . . . . . 5730
9. Wisława Szymborska. . . . . . . . . 5530
10. Halina Poświatowska. . . . . . . . . 5070
11. Jan Kochanowski. . . . .  . .. . . . . . . 4870
12. Jonasz Kofta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4780
13. Agnieszka Osiecka. . . . . .  . .. . . . . 4530
14. Edward Stachura . . . . . .  . .. . . . . . 4080
15. Adam Asnyk. . . . . . . . .  . . . . . . . . . . 4280
16. Julian Tuwim. . . . . . . . . .  . . . .. . . . . 4000
17. Leopold Staff. . . . . . . . . . . .  . .  . . . . 3660
18. Maria Pawlikowska–
–Jasnorzewska . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . 3470
19. Krzysztof Kamil Baczyński. . . . 2630
20. Tadeusz Różewicz . . .  . . . . . . . . 2540
21. Juliusz Słowacki. . . . .  . . . . . . . . . . 2720
22. Jacek Dehnel. . . . . .   . . . . . . . . . . 2300
23. Konstanty Ildefon Gałczyński… 2190
24. Bolesław Leśmian. . . . .  .. . . . . . . 1850
25. Aleksander Fredro. . . . .  .. . . . . . 1470
26. Jan Lechoń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1410
27. Jan Kasprowicz. . . . . . . .  .. . . . . . 1350
28. Władysław Broniewski . . . . . . . 1290
29. Cyprian Kamil Norwid. . . . .  . . 1150
30. Jarosław Lipszyc. . . . . . . . . . . . . 1150
31. Jarosław Iwaszkiewicz. . . . . . . . 1010
32. Antoni Słonimski. . . . . . . . .  . .. . . 1030
33. Miron Białoszewski. . .  . . . . . . . . . 936
34. Wojciech Młynarski. . . ..  . .. . . . 917
35. Stanisław Barańczak. . . . .  .. . . . 822
36. Kazimierz Wierzyński. . . . . . . . . . 773
37. Andrzej Bursa. . . . . . . . . . . .  . . . . . . 763
38. Ewa Lipska . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . 691
39. Jaś Kapela. . . . . . . . . . .  . . . .. . . . . . . 675
40. Julia Hartwig . . . . . . . . . . . . .  . . . . . 617
41. Adam Zagajewski. . . . . . . . . . . . . . 465
42. Andrzej Sosnowski . . . .  … .  . . . . 434
43. Adam Ważyk. . . . . . . . . .  . .. . . . . . . 404
44. Julian Przyboś. . . . . . . . . . . . . . . . . 403
45. Tomasz Różycki. . . . . .  . . .. . . . . . . 334
46. Bruno Jasieński. . . . . . . . .  . . . . . . 327
47. Krzysztof Siwczyk . . . .  … . . . . . . 319
48. Jacek Podsiadło . . . . . . . . . . . . . . . 287
49. Tymoteusz Karpowicz. . . . .. . . . 228
50. Aleksander Wat. . . . . . . . .  . . . . . .209