Tydzień temu, w sobotę wieczorem miałem się stawić pod wyznaczonym adresem: Grochowska 301. Fabryka Perun. Nie wiem, co wytwarzająca, czy w ogóle jeszcze czynna. Było zimno. Za bramą majaczył  kształt starego fabrycznego budynku. Wszystko jak wymarłe, tylko światełko paliło się na portierni. A tam kartka:  ”Białoszewski. Magazyn wyrobów gotowych. Szary budynek w lewo, na samą górę. ” Wchodzę w półotwarte drzwi, jak od magazynu i znajduję się w ciasnej, bardzo wysokiej klatce schodowej. Żelazne schody, żelazne balustrady. Do nich na każdym piętrze przytroczone górskie rowery. Ukazuje się młody człowiek z dredami. Pytam: Białoszewski? Jeszcze wyżej!   Read More →

Opisywanie Ziemi jest dziełem otwartym i próżno marzyć o jego domknięciu. Wie o tym Urszula Kozioł i wie, że niewiele pomogła człowiekowi kosmiczna perspektywa spojrzenia. Odległość  wstrząsnęła wprawdzie naszą wyobraźnią i wprawiła w samozachwyt. Ale na krótko. Wciąż stoimy – tak, jak staliśmy – w tym samym miejscu, obezwładnieni wielością wyzwań, niemi wobec pytań. Ale wystarczy słabo widoczny trop, mglista wskazówka i oto: Read More →

Człowiek nie jest doskonałym automatem, ma namiętności, popędy, słabości, popełnia błędy, wcześniej czy później zdradzi się jakąś pistacją…
(I. Newerly, Opowieści z Dzikiego Zachodu)

Pewnego dnia, w pierwszych latach XX wieku okazało się, że świat nie jest całością, historia zrywa się z łańcucha, a Bóg przestaje być nośnikiem czytelnych znaczeń. Popękana rzeczywistość, rozsadzana wewnętrznym napięciem między mnożącymi się biegunami jest zbyt różnorodna i wieloraka. Przekracza możliwości jednego demiurga, który niejako pozwala na przybycie wielu bogów-barbarzyńców o nigdy niezaspokojonym apetycie. To oni próbując ów świat zawłaszczyć siłą, czynią go przestrzenią olbrzymiego ucztowania. Read More →

(22 IX 1949 – 6 VI 1994)

Tadeusz Siejak, jeden z ważniejszych pisarzy lat osiemdziesiątych XX wieku, dziś klasyk polskiej literatury współczesnej, nie żyje od trzynastu lat i już dzieli los Nieobecnych: zapomnienie. Czasem któreś z czasopism literackich zamieszcza fragment jego nieznanej powieści, z rzadka przypomina go ten czy ów krytyk średniego pokolenia. Dla młodych nazwisko jego to przeważnie pusty dźwięk.

A jakimż rozgłosem cieszyły się ćwierć wieku temu kolejne części jego tetralogii: Oficer (1981), Próba (1984), Pustynia (1987), Dezerter (1992)! Wynosili je pod niebiosa krytycy, zaczytywali się nimi zwyczajni czytelnicy. Były nagradzane, ekranizowane, przerabiane na sztuki teatralne i słuchowiska. Wydawane w znacznych nakładach, rozchodziły się na pniu. Z czego wynikała ich popularność? Read More →

1. Aby sobie odpowiedzieć na pytanie, jak wygląda obraz PRL w naszej literaturze po 1989 roku, trzeba najpierw choć pokrótce przypomnieć, jak wiele, często znakomitych książek, o PRL napisano przed ową datą. Gdyby próbować uporządkować o b r a z PRL w literaturze polskiej lat 1945-1989, to – jak sądzę – wyodrębnić by trzeba kilka, a może nawet kilkanaście zasadniczych w y o b r a ż e ń literackich ówczesnej Polski. Jednym z pierwszych, acz cieszących się stosunkowo krótkim żywotem był obraz PRL jako R a j u, krainy mlekiem i miodem płynącej, charakterystyczny oczywiście dla literatury socrealistycznej, że wymienimy tu opowiadania Tadeusza Borowskiego, lirykę Gałczyńskiego, Szymborskiej, czy Ważyka. Równocześnie – najpierw na emigracji (7 pigułek Lucyfera Sergiusza Piaseckiego z 1948 roku), potem w literaturze krajowej (np. w prozie Sławomira Mrożka) – pojawia się PRL jako K a b a r e t, groteskowy, absurdalny, tyleż komiczny, co straszny. Read More →

Pismo i sztuka to jedyni świadkowie czasów”, jak stwierdziła kiedyś Maria Dąbrowska. Oscylując wokół tej hipotezy, można wysnuć wniosek, iż prawdopodobnie pierwszym literackim świadkiem litewskiej historii stał się w roku 1547 katechizm (Katechizmusa Prasty Szadei) napisany przez luterańskiego pastora Martynasa Mažvydasa. Publikacja ta związana była z szerzeniem idei reformacji. Nakład wynosił 200-300 egzemplarzy, lecz do dziś zostały zachowane tylko dwa. Jeden z nich znajduje się w Toruniu, a drugi w bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego. Read More →

W latach siedemdziesiątych o literaturze kanadyjskiej pisano że to literatura pełna pól pszenicy i małomiasteczkowej alienacji. Northrop Frye, jeden z najbardziej chyba znanych kanadyjskich literaturoznawców pisał o kanadyjskiej „mentalności garnizonu”, temat podchwycony i rozwinięty przez Margaret Atwood w jej tematycznym przewodniku po literaturze kanadyjskiej zatytułowanym „Przetrwanie.” Read More →