Teresa Tomsia, Kamyki. Elegie i krótkie żale. Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2011.

Książka poetycka Teresy Tomsi Kamyki. Elegie i krótkie żale – poznańskiej autorki wcześniejszych tomików Wieczna rzeka – Der ewige Fluss (1996), Przed pamięcią (2000), Skażona biel (2004) jest obszernym zbiorem nowych wierszy przywiezionych z podróży do Bremy, Stuttgartu, Paryża, zawiera również wątek pożegnań z przyjaciółmi poetami – Zbigniewem Bieńkowskim, Wincentym Różańskim, Zbigniewem Dominiakiem, Emilią Waśniowską, Andrzejem Ogrodowczykiem. Jednak wiodącym motywem jest tu temat przemijania – to poezja ocalająca odchodzącą chwilę, jak w Elegii powrotnej wspominającej stan wojenny i rozmowę z poetą Ryszardem Krynickim: „Opłatki poruszają pamięć tamtych dni, / drży karta Szronu, ożywia zdjęte za wcześnie; / nie pominąć, nie przeinaczyć – w ich cieniu świecić”.

Read More →

Leszek Szaruga, Kanibale lubią ludzi. Wydawnictwo Forma, Szczecin-Bezrzecze 2012.

„Tyle na raz świata ze wszystkich stron świata” – mógłby powtórzyć za Szymborską chyba każdy przytłoczony nadmiarem obrazów, słów, znaków, wydarzeń osaczających, wymagających lub po prostu – męczących. Naturalną formą obrony jest desperacka ucieczka w „formę bardziej pojemną”, próba „upakowania” znaczeń by zyskać choć odrobinę więcej mentalnej przestrzeni. Pracy wyobraźni musi niewątpliwie towarzyszyć skupienie, by zdołać odróżnić ziarno słowa od jego plew; by usłyszeć i wypowiedzieć to, co istotne. Taki trud podjął Leszek Szaruga, tworząc zbiór aforyzmów.

Forma sentencji tylko pozornie jest anachroniczna. W dobie wszechogarniającego pośpiechu i coraz bardziej doświadczalnego chaosu – wydaje się rodzajem „esemesa” mędrca, który wie, że inaczej jego słowo utraci swoją moc. Wyobrażam sobie, że aby aforyzm powstał, potrzebne jest doświadczenie samotności, ciszy i ciemności oraz spoglądanie na fragment rzeczywistości przez małą dziurkę. Taka perspektywa pozwala patrzeć uważnie i pojedynczo. Aby tego zaznać, Szaruga musiał spojrzeć na swój świat z perspektywy wyspy, by przewrotnie zatytułować swój zbiór Kanibale lubią ludzi. Read More →

Jan Tomkowski, Nie ma Pauliny. Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2012.

Jan Tomkowski napisał książkę inną niż wszystkie, które dotychczas wyszły spod jego pióra. Książkę – miłosny krzyk niespełnienia, zdrady, samotności, odrzucenia. Przyzwyczajeni do lektury kolejnych tomów zawierających eseje profesora, takich, jak Dom chińskiego mędrca, zawierający teksty o samotności, Don Juan we mgle. Eseje o wierności czy Ciemne skrzydła Ikara, zamykającą tryptyk książkę poświęcona rozpaczy, możemy poczuć się zaskoczeni. Literacki, erudycyjny eksces? Skąd u wytrawnego badacza pozytywizmu i konesera twórczości Juliusza Verne’a ów nagły przeskok ku formie powieściowej, zrealizowanej do tego w miłosnej intrydze? Tego nie wiemy. Dostaliśmy za to Nie ma Pauliny, w której autor przedstawia nam swój nowy typ bohatera – erudytę, zakochanego w literaturze, filmie i dobrej kuchni, wiążącego się z wieloma kobietami, lecz wciąż przez nie odrzucanego, niechcianego, pochłoniętego obsesyjnym roztrząsaniem wspomnień, wszystkich niewinnych pocałunków w zakamarkach warszawskiego Mariensztatu, trzymania się za rękę na kanapie, wspólnych posiłków, oglądanych filmów, lektur, wizyt w sklepach. Bardzo trudno określić wiek bohatera, ton przeżyć nasuwa skojarzenia raczej z okresem studiowania, tak niewinne wydają się miłosne doświadczenia, a także refleksje na temat kobiecej natury.

Read More →

Paulina Korzeniewska, Usta Vivien Leigh. Wydawnictwo Bramsole, Rzeszów 2011.

Usta Vivien Leigh Pauliny Korzeniewskiej z okładki polecają Marcin Orliński i Rafał Gawin, co niestety nie jest mocną krytycznie rekomendacją – zwłaszcza, że młody krytyk i poeta (Orliński) oraz młody poeta i animator (Gawin) rozbuchali się w swoim poetyckim patosie. „Te wiersze – obwieszcza Orliński – przypominają raczej listy spisywane na krawędzi chwili, drzewa omdlałe od chorób późnego lata” (sic!). Po takim „blurbie” podchodzę do debiutu Korzeniewskiej z jeszcze większą ostrożnością. Miniaturowy tomik (głównie formatem) wyróżniło wcześniej – jako nagrodę w konkursie „Młodzi na łodzi” – jury z Piotrem Śliwińskim i Anną Nasiłowską w składzie, a ostatnio w kategorii debiuty nominowało go gremium Silesiusa (któremu co jakiś czas zdarzają się zresztą decyzje absurdalne, np. nominacja Second life Krzysztofa Niewrzędy). Za młodą autorką stoi więc, w postawie bardziej lub mniej wyprostowanej, armia krytyków z nazwiskami ze szczytów półek. Może też dlatego trzeba być konsekwentnym i mimo „debiutowalności”, spróbować rozliczyć poetkę, na chwilę zapominając o taryfie ulgowej.

Read More →

Radosław Kobierski, Drugie ja. WBPiCAK, Poznań 2011.

Pamiętam, jak podczas Międzynarodowego Festiwalu Kryminału we Wrocławiu w 2010 roku Piotr Śliwiński wygłaszał odczyt o polskiej poezji po 1989 roku, stawiając tezę, że jej źródła są ciemne. Pamiętam, ponieważ to stwierdzenie wybitnego poznańskiego krytyka wywołało we mnie wówczas (przyznaję, dyktowany zapewne przekorą) opór. Jakże to? – myślałem. Czyż ostatecznie nie są „poetami światła” nawet ci, najbardziej „ciemni”: Marcin Świetlicki, Dariusz Suska, Tomasz Różycki? Przesada, uproszczenie – oburzałem się. Dlaczego wspominam o tym teraz?

Otwieram najnowszy tomik poetycki Radosława Kobierskiego i czytam tytułowy wiersz – Drugie ja, który brzmi jak niewymieniona bezpośrednio z nazwy ars poetica: „Raczej układaj wiersze w ciemni, / Po omacku, z białą przepaską na oczach – / Symbolem domniemanej niewinności, // Nawet jeśli to tylko opowieść o tym, / Że kroisz chleb i pozwalasz mu zaschnąć na stole, / Jak skrzypi kosz na brudną bieliznę. // Jakbyś zakładał negatyw na szpulę koreksu, / Ten ‹‹jeden, prawdziwy, niepowtarzalny››, / Którego nie możesz prześwietlić”. Oczywiście! Te słowa utwierdzają tylko w przekonaniu, że wspomniana diagnoza Śliwińskiego była (ba! wciąż pozostaje) świetna i przenikliwa.

Read More →