Andrzej Stasiuk, Grochów. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2012.

Najnowsza książka Andrzeja Stasiuka jest bardzo krótka. Na pierwszy rzut oka może wydać się to nawet zabawne, bo gdyby odjąć grubość okładek, Grochów wyglądałby jak tomik poezji albo szkolny zeszyt. Jeden z komentujących gdzieś w sieci internautów nazwał książkę Stasiuka – zdaje się właśnie przez tę objętość – skandalem. Bo i Grochów faktycznie jest skandaliczny. Traktuje o największym skandalu pod słońcem – o śmierci. Opowiada o umieraniu jako o skandalicznej przemianie w trupa, albo może lepiej, opowiada o płowieniu, rozpadzie, odchodzeniu, znikaniu, które dają się jakoś postrzeżeniowo objąć. Jakoś w dodatku są przy tym to obserwacje znajome, banalne i uniwersalne, przez co znów – skandaliczne. „Zwyczajność niezwyczajnych zdarzeń (…)…” Tanatologia dla każdego, a przy tym trochę taka szczególna, Stasiukowa. Read More →

Olga Tokarczuk, Moment niedźwiedzia. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012.

Najnowsza książka Olgi Tokarczuk przywołuje mi na myśl Grę szklanych paciorków Hernmanna Hessego. I tu treści oraz wartości kultury opatrywane są znakami zapytania, również i tu dostrzec można próbę odtworzenia intelektualnej treści świata. Tyle tylko, że w obszarze Momentu niedźwiedzia jest to świat własny, wyłaniający się z pogranicza literatury i rzeczywistości, istniejący na mocy niepewnego kompromisu pomiędzy prawdą, która bywa zmyślona a fikcją, która niejednokrotnie stanowi niezbywalną cechę codzienności.

To właśnie tu toczy się gra: dokonują się przewartościowania i spadają maski. Autorka z dużą pieczołowitością nanizuje kolejne paciorki-eseje, zbiera je, bawi się nimi, układa w logiczną całość. (Teksty pochodzą z lat: 1999-2011 i w większości były już publikowane na łamach m. in. wydawnictw Krytyki Politycznej, „Polityki”, „Gazety Wyborczej”). Read More →

Julia Hartwig, Gorzkie żale. Wydawnictwo a5, Kraków 2011.

Samotność jest doświadczeniem trudnym i niełatwym do zaakceptowania, ale koniecznym i potrzebnym, bo tylko ona odkrywa przed nami prawdziwy sens czyjejś obecności, oczyszcza ze złudzeń i nadmiaru pewności siebie. Samotność odejmuje nam wszystko to, co gromadzimy, co zdobywamy, co przywłaszczamy sobie wiecznie nienasyceni patrząc, myśląc i dotykając. Pozbawieni tego stanu posiadania, odkrywamy nagle swoją nagość i bezbronność, odkrywamy siebie w całej prostocie istnienia. Doświadczenie samotności ratuje nas zatem – paradoksalnie – przed nicością, jest wprawdzie gorzkie, bolesne, ale jest ocalające. Read More →

Marcin Orliński, Płynne przejścia. Instytut Mikołowski, Mikołów 2011.

„Zaczynam od siebie, jestem lekarzem, który poważnie potraktował łacińską maksymę i leczy siebie sam. Tak lecząc, być może wpływam na twoje rany, na kształt twoich ran, bracie, siostro”. Tymi słowami Karola Maliszewskiego, pochodzącymi z Rozproszonych głosów (2006), Marcin Orliński otwiera swój tom krytyczny zatytułowany Płynne przejścia. W ten sam – ciepły i miękki sposób, nieco łamiącym się głosem, odnosząc się do wspólnoty urodzeń, autor Parady drezyn formułować będzie swój własny „pakt przyjacielski” z autorami, który określi projektem „krytyki uczestniczącej”. Orliński wzrusza wyrafinowaną empatią i precyzyjnym, etycznym wyczuciem:

W tym pustym miejscu, które często nazywamy człowiekiem, pulsuje coś pośredniego między diagnozą i prognozą, między naturalną koniecznością i etyczną powinnością. Właśnie w tym miejscu się spotykamy, ty i ja, oboje tak samo winni i niewinni, tak samo piękni i straszni, brat i siostra, którzy podają sobie rękę w ciemnej, pustej ulicy. (Trakcje, s. 241-242)

Read More →